Εισαγωγή
Το έργο MINDful
Αναφορά Συμπερίληψης στο Λιανικό Εμπόριο-Mindful
Η παρούσα έκθεση βασίζεται σε ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις σχετικά με τη συμπερίληψη των ΑμεΑ στους χώρους εργασίας του λιανικού εμπορίου. Η έρευνα έλαβε συνολικά 239 απαντήσεις από τις συμμετέχουσες χώρες. Συγκεκριμένα, ελήφθησαν 84 απαντήσεις από τη Γαλλία, 101 απαντήσεις ελήφθησαν από την Ελλάδα και 54 απαντήσεις ελήφθησαν από την Ισπανία. Επιπλέον, έχουν πραγματοποιηθεί συνολικά 30 συνεντεύξεις, δηλαδή 10 στη Γαλλία, 10 στην Ελλάδα και 10 στην Ισπανία.
Αυτή η έκθεση θα δώσει μία επισκόπηση αυτών των απαντήσεων, με την πλειοψηφία των ερωτηθέντων να προέρχονται από τους ακόλουθους χώρους εργασίας λιανικής:

Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες στην έρευνα κλήθηκαν να δηλώσουν τα έτη της εργασιακής τους εμπειρίας στον κλάδο, όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα:

Δεδομένου ότι η παρούσα έκθεση επικεντρώνεται στη συμπερίληψη των ατόμων με οπτικές, ακουστικές ή σωματικές αναπηρίες στον τομέα του λιανικού εμπορίου, το κεντρικό και κυρίαρχο ερώτημα στο ερωτηματολόγιο της έρευνας και στις συνεντεύξεις ήταν εάν οι επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου στις συμμετέχουσες χώρες απασχολούν ή απασχολούσαν στο παρελθόν άτομα με αναπηρία ή εάν γνώριζαν κάποια εταιρεία που απασχολεί.

Σχετικά με τους 30 συμμετέχοντες στην έρευνα βάσει συνέντευξης, αρχικά, όσον αφορά τα προφίλ τους, η πλειοψηφία τους είναι εκπαιδευτές ΕΕΚ (20), ενώ οι υπόλοιποι είναι μέλη του προσωπικού των Εμπορικών Επιμελητηρίων (10). Γενικά, έχουν ποικίλες ειδικότητες και τομείς σπουδών, συμπεριλαμβανομένων διαφορετικών τομέων ειδικής εκπαίδευσης (π.χ. φυσικής), διοικητικής εργασίας, απασχόλησης που σχετίζεται με την πληροφορική κ.λπ., έχοντας κοινό ότι όλοι είτε έχουν παράσχει κατάρτιση σε υπαλλήλους του λιανικού εμπορίου είτε σε άτομα με αναπηρίες είτε έχουν συνεργαστεί με τους τελευταίους.
Όσον αφορά την ανοικτή ερώτηση προς αυτούς τους ερωτηθέντες σχετικά με την προηγούμενη εμπειρία τους στην εργασία ή την κατάρτιση με ΑμεΑ ή την επίγνωση των επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου που χρησιμοποιούν άτομα με αναπηρίες, γενικά, υπάρχει σημαντική ευαισθητοποίηση και πρακτική εμπειρία σε διάφορους τομείς στις συμμετέχουσες χώρες, ιδίως στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη. Η ενασχόληση με τα άτομα με αναπηρία γίνεται αντιληπτή ως ενεργή, αντανακλώντας μια ευρεία αναγνώριση της εργασιακής τους αξίας και μια θετική στάση απέναντί τους, αναγνωρίζοντας τις μοναδικές δεξιότητες και συνεισφορές τους. Στην Ελλάδα, ειδικότερα, υπήρξαν αρκετές αναφορές στην τάση προσαρμογής των εκπαιδευτικών μαθημάτων και των υλικών που στοχεύει στην κάλυψη των ποικίλων αναγκών της ατόμων με οπτικές, ακουστικές ή σωματικές αναπηρίες, επιδεικνύοντας έτσι μια ενεργητική προσέγγιση. Συνολικά, επισημαίνεται η δέσμευση για τη συμμετοχικότητα των ατόμων με αναπηρία και την αναγνώριση της πολύτιμης συμβολής τους.
I. Διαδικασίες σε χώρους εργασίας
1. Προσβασιμότητα του χώρου εργασίας, των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού για άτομα με αναπηρία στην όραση, ακοή και σωματικές αναπηρίες.

Παρατηρείται ότι οι περισσότεροι λιανοπωλητές (36%) πιστεύουν ότι ο χώρος εργασίας και οι εγκαταστάσεις τους είναι μέτρια προσβάσιμες, ακολουθούμενοι από εκείνους που τις αντιλαμβάνονται ως ελαφρώς προσβάσιμες (22%). Αντίθετα, μόνο το 10% θεωρεί ότι οι χώροι εργασίας τους είναι εξαιρετικά προσβάσιμοι για άτομα με οπτικές, ακουστικές ή σωματικές αναπηρίες και το 13% ως καθόλου προσβάσιμοι.
Επιπλέον, στην ανοιχτή ερώτηση «Πιστεύετε ότι οι χώροι εργασίας και ο εξοπλισμός της εταιρείας σας είναι ή θα ήταν κατάλληλοι για την απασχόληση ατόμων με βαρήκοες, οπτικές ή σωματικές αναπηρίες;», αναδείχθηκαν από τις συμμετέχουσες χώρες διάφορες απόψεις σχετικά με την προσβασιμότητα στο χώρο εργασίας και τη συμμετοχικότητα. Πιο συγκεκριμένα:
Στην Ελλάδα, υπάρχει σκεπτικισμός σχετικά με την καταλληλότητα των χώρων εργασίας και του εξοπλισμού των επιχειρήσεων λιανικής πώλησης για την απασχόληση ατόμων με αναπηρία λόγω της έλλειψης παροχών σε αυτούς. Στην Ισπανία, υπάρχει ισχυρή πεποίθηση ότι είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν προσβάσιμοι χώροι εργασίας και εξοπλισμός, υποδεικνύοντας έτσι μια γενική ευαισθητοποίηση και υποστήριξη για τη συμμετοχικότητα, η οποία εκφράζεται με προτάσεις, συμπεριλαμβανομένης της πραγματοποίησης των απαραίτητων προσαρμογών, όπως ράμπες και ρυθμιζόμενα γραφεία για να καταστούν οι χώροι εργασίας πιο κατάλληλοι για τα άτομα με αναπηρία. Αυτή η προοδευτική νοοτροπία επιτρέπει την αναγνώριση της ανάγκης για προσαρμογές και υποστήριξη για τη βελτίωση της αποδοτικότητας της εργασίας όλων των εργαζομένων, ανεξάρτητα από το αν έχουν ικανότητες ή όχι. Τέλος, στη Γαλλία, επισημαίνονται οι προκλήσεις που απορρέουν από την ποικιλία των απαιτήσεων εργασίας, ιδίως σε τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη όπου απαιτούνται βελτιωμένες σωματικές και οπτικές ικανότητες. Οι τρέχουσες διαρρυθμίσεις χώρων εργασίας θεωρούνται ακατάλληλες όσον αφορά τη φύση της εργασίας και τη φυσική διάταξη για άτομα με σοβαρές αναπηρίες, ιδίως τυφλούς ή κωφούς, παρά ορισμένες ενδείξεις ότι έχουν ήδη εφαρμοστεί προσαρμογές για ορισμένες αναπηρίες για την ενίσχυση της συμμετοχικότητας του εργασιακού περιβάλλοντος.
In conclusion, a general inadequacy in current provisions for employees with disabilities within the workspaces is indicated, however, there is a progressive stance and an acknowledgment of the necessity for respective adaptations that will increase workspace inclusivity. Although challenges in adapting workspaces for disabilities exist, there is awareness of the need for implementing more inclusive practices.

Για όσους απάντησαν θετικά στην παραπάνω ερώτηση, θα μπορούσαν επίσης να απαντήσουν στην ανοιχτή ερώτηση “Εάν ναι, ποιες είναι αυτές οι ρυθμίσεις ή οι τεχνολογίες που έχετε παρατηρήσει;”. Οι απαντήσεις τους αποκαλύπτουν μια ποικιλία ρυθμίσεων και τεχνολογιών που εφαρμόζονται σε χώρους εργασίας λιανικής πώλησης και συμβάλλουν στην ενίσχυση της προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρία. Μεταξύ των πιο συχνά αναφερόμενων είναι η τοποθέτηση μεγαλύτερων, πολύχρωμων οθονών, πινακίδων γραμμένων σε braille και αντίστοιχων πληκτρολογίων, φωνητικών εντολών, οι οποίες βοηθούν άτομα με προβλήματα όρασης, φωτεινών σημάτων, υπότιτλων και φωνητικών εντολών, οι οποίες είναι χρήσιμες για άτομα με προβλήματα ακοής, σχεδιασμένων διαδρόμων, τουαλετών και ανελκυστήρων καθώς και μεγαλύτερων δωματίων, προσαρμοσμένων διατάξεων καθισμάτων, ράμπες, ρυθμιζόμενα γραφεία, ράφια χαμηλότερης πρόσβασης, συστήματα ενδοεπικοινωνίας και ειδικά ταμεία, τα οποία διευκολύνουν την προσβασιμότητα κυρίως για άτομα με σωματικές αναπηρίες. Αυτές οι απαντήσεις δείχνουν μια δέσμευση για τη βελτίωση της συμμετοχικότητας και της προσβασιμότητας με βάση συγκεκριμένα παραδείγματα που διασφαλίζουν τη βέλτιστη προσαρμογή των ΑμεΑ σε περιβάλλοντα εργασίας λιανικής.
Όσον αφορά τις ιδέες από την ερώτηση «Με βάση την εμπειρία σας, ποιες θα ήταν οι βασικές προτάσεις σας για την αύξηση της προσβασιμότητας και της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία σε έναν χώρο εργασίας ή στον εκπαιδευτικό χώρο;», επισημαίνεται η σημασία της δημιουργίας περιβαλλόντων χωρίς αποκλεισμούς τόσο σε εργασιακά όσο και σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα για την ενίσχυση της προσβασιμότητας και της συμμετοχικότητας των ΑμεΑ.
Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα, η εκπαίδευση των εργαζομένων για την κατανόηση και την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία θεωρείται απαραίτητη, καθώς και η προώθηση της ευαισθητοποίησης για την αναπηρία και των πολιτικών ένταξης. Επιπλέον, αναφέρθηκαν βελτιώσεις στις υποδομές, όπως ράμπες, ανελκυστήρες, προσβάσιμες τουαλέτες και κατάλληλος φωτισμός, που θα διευκολύνουν την κινητικότητα και θα ικανοποιήσουν ποικίλες ανάγκες. Επιπλέον, προσβάσιμο εκπαιδευτικό υλικό και εξοπλισμός, καθώς και υποστήριξη για επαγγελματικό προσανατολισμό και συμβουλευτική θεωρούνται απαιτήσεις ένταξης. Μια ανάλογη αντίληψη μπορεί να βρεθεί στη Γαλλία, όπου εμφανίζεται μια σημαντική πρόταση, δηλαδή η μετατόπιση της εστίασης προς την πρακτική κατάρτιση των ατόμων χωρίς αναπηρία σε θέματα αναπηρίας. Μαζί με αυτές τις προτάσεις, στην Ισπανία, αναφέρθηκε η ανάγκη για εκστρατείες ευαισθητοποίησης και προγράμματα κατάρτισης για την ομαλοποίηση της παρουσίας των ΑμεΑ σε χώρους εργασίας και εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, καθώς αναγνωρίστηκαν οι προκλήσεις που θέτει η ποικιλομορφία των αναπηριών και η δυσκολία κάλυψης διαφορετικών αναγκών.
Συμπερασματικά, τα εργασιακά και εκπαιδευτικά περιβάλλοντα χωρίς αποκλεισμούς θεωρούνται απαραίτητα για τα άτομα με αναπηρία, καθώς και η ευαισθητοποίηση σχετικά με την αναπηρία και οι προσαρμογές των υποδομών για την επίτευξη του στόχου της αύξησης της προσβασιμότητας και της συμμετοχής τους. Εκτός αυτού, η συμμετοχικότητα και η υποστήριξη φαίνεται να κυριαρχούν σε όλες αυτές τις χώρες.
2. Ευημερία των ατόμων με αναπηρία στον χώρο εργασίας.

Η μικρή πλειονότητα (36%) των εμπόρων λιανικής ανέφερε ότι η εταιρεία τους είτε λαμβάνει είτε είναι πιθανό να λάβει ειδικά μέτρα για τη στήριξη της ευημερίας των ΑμεΑ σε μέτριο βαθμό, ενώ το 31% εξ αυτών (συνολικά) ανέφερε ότι οι εταιρείες τους το πράττουν ή είναι πιθανό να το πράξουν σε πολύ ή ακραίο βαθμό και, αντιθέτως, το 33% από αυτούς (σε συνδυασμό) ότι οι εταιρείες τους το κάνουν ή είναι πιθανό να το πράξουν είτε ελαφρώς είτε καθόλου.
Όσον αφορά τις βασικές δεξιότητες που μπορούν να αναπτυχθούν σε μια εταιρεία λιανικής πώλησης ή μέσω ενός μαθήματος ΕΕΚ για την προώθηση της ευημερίας ατόμων με αναπηρία, οι γνώσεις από την Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ισπανία υποδεικνύουν τόσο κοινό έδαφος όσο και μοναδικές προοπτικές. Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα, η αποδοχή, η ενσυναίσθηση και η ευαισθητοποίηση θεωρούνται βασικά στοιχεία για την προώθηση της ένταξης και της ευημερίας για τα άτομα με αναπηρία. Επισημαίνεται ότι τα άτομα με αναπηρία θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ίσα, εστιάζοντας στις ικανότητές τους και όχι στις αναπηρίες τους, ενώ οι αναπηρίες θα πρέπει να αποστιγματίζονται και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν ΑμεΑ θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Όσον αφορά τους χώρους εργασίας, θα πρέπει να υποστηρίζουν την αυτονομία και την ένταξη, με εξατομικευμένη υποστήριξη και καθοδήγηση. Επιπλέον, η υπομονή, η κατανόηση και η αποδοχή της διαφορετικότητας θα πρέπει να είναι αποτελέσματα προγραμμάτων ευαισθητοποίησης και κατάρτισης, ενώ τονίζεται η ανάγκη για αλλαγή κουλτούρας για την ανάπτυξη μιας πιο περιεκτικής νοοτροπίας μεταξύ των λιανοπωλητών. Στη Γαλλία, προέκυψαν παρόμοιες ιδέες, με ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία της προώθησης της αποδοχής, της ενσυναίσθησης και της ευαισθητοποίησης. Τέλος, στην Ισπανία, οι πολιτικές χωρίς αποκλεισμούς λαμβάνονται ιδιαίτερα υπόψη, αλλά υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω προώθησή τους προκειμένου να διασφαλιστεί η ένταξη και η ισότητα. Οι φυσικές προσαρμογές στους χώρους εργασίας θεωρούνται επίσης σημαντικές για τη βελτίωση της συμμετοχικότητας για τα άτομα με αναπηρία, όπως η προσαρμογή του περιβάλλοντός τους στις ανάγκες τους, η δυνατότητα εργασίας από το σπίτι και η έμφαση στη σημασία της ηλεκτρονικής μάθησης.
3. Ευέλικτες συνθήκες εργασίας για ΑμεΑ

4. Ενθάρρυνση των ΑμεΑ στην υποβολή αιτήσεων για θέσεις εργασίας

5. Σαφήνεια και ποιότητα των πληροφοριών σχετικά με την προσβασιμότητα και την προσαρμοστικότητα του χώρου εργασίας.

6. Βέλτιστες πρακτικές
Στην έρευνα αναφέρονται ποικίλες καλές πρακτικές που εφαρμόζονται σε όλη την Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ισπανία με στόχο την ενίσχυση της προσβασιμότητας και της προσαρμοστικότητας στους χώρους εργασίας για άτομα με αναπηρία. Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα αναφέρονται κυρίως ράμπες αναπηρικών αμαξιδίων, γενική κατανόηση και σεβασμός προς άτομα με αναπηρία, ειδικοί διάδρομοι για πεζούς και άτομα με προβλήματα ακοής, προσβάσιμες τουαλέτες και υποδομές φιλικές προς την κινητικότητα. Στη Γαλλία, οι ορθές πρακτικές που αναφέρθηκαν περιλαμβάνουν επίσης την εγκατάσταση ραμπών πρόσβασης, φαρδιών διαδρόμων, ειδικών ταμείων και δοκιμαστηρίων, προσβάσιμων ανελκυστήρων για άτομα με σωματικές αναπηρίες, ηλεκτρικού εξοπλισμού σκοτεινών δωματίων όπως στοίβες και ακουστικά, μειωμένης έντασης μουσικής, ασύρματοι, έγχρωμα στηρίγματα και μεγάλα υλικά εκτύπωσης για άτομα με προβλήματα όρασης, καθώς και κουτιά δόνησης συναγερμού πυρκαγιάς, καθώς και σημάνσεις εδάφους για επικίνδυνες περιοχές, προσαρμοσμένοι σταθμοί εργασίας, θεραπεία μερικής απασχόλησης, προσαρμοσμένα χρονοδιαγράμματα και εκπαίδευση του προσωπικού για καλύτερη εξυπηρέτηση όλων. Στην Ισπανία, οι βέλτιστες πρακτικές που αναφέρονται είναι συσκευές οπτικής προειδοποίησης για την πραγματοποίηση σημαντικών ανακοινώσεων και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης μέσω φώτων ή δονήσεων που αναβοσβήνουν, ρυθμιζόμενων σταθμών εργασίας και εργονομικού εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένων γραφείων ρυθμιζόμενου ύψους και εξειδικευμένων εργονομικών καρεκλών και πληκτρολογίων για εργαζόμενους με σωματικές αναπηρίες.
Συνολικά, οι Γάλλοι συμμετέχοντες στην έρευνα παρείχαν ένα πιο ολοκληρωμένο σύνολο ορθών πρακτικών, αντικατοπτρίζοντας έτσι μια πιο δομημένη προσέγγιση όσον αφορά την προσβασιμότητα στον χώρο εργασίας και την προσαρμοστικότητα για τα άτομα με αναπηρία σε σύγκριση με τους Έλληνες και Ισπανούς ομολόγους τους. Στην Ελλάδα , δίνεται έμφαση στις βασικές υποδομές και στην Ισπανία σε πρακτικές τεχνολογικές λύσεις και εργονομικούς σταθμούς εργασίας που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες ανάγκες αναπηρίας.
7. Ειδική εκπαίδευση ή κατευθυντήριες γραμμές για την παροχή βοήθειας σε συναδέλφους ή πελάτες με αναπηρίες.

Όσον αφορά τη λήψη ειδικής εκπαίδευσης ή κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με την παροχή βοήθειας σε συναδέλφους ή πελάτες με ακουστικές, οπτικές ή σωματικές αναπηρίες εντός του χώρου εργασίας τους από τους λιανοπωλητές, η πλειοψηφία αυτών (77%) δήλωσε ότι δεν έλαβε καμία.
Όσον αφορά τις πληροφορίες σχετικά με την εμπειρία των συμμετεχόντων στην έρευνα στην παροχή μαθημάτων ή την ευαισθητοποίησή τους για τυχόν προγράμματα κατάρτισης που αφορούν τη συμπερίληψη σε εταιρείες λιανικής, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Γαλλία, αναφέρεται η αξιοσημείωτη έλλειψη εμπειρίας και ευαισθητοποίησης σχετικά με προγράμματα κατάρτισης προσαρμοσμένα στη συμπερίληψη στον τομέα του λιανικού εμπορίου. Υπάρχουν ορισμένα ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για άτομα με αναπηρία αλλά γενικά απευθύνονται στο ευρύτερο εκπαιδευτικό πλαίσιο ή στον δημόσιο τομέα. Έτσι, εντοπίζεται ένα κενό κατάρτισης στη συμπερίληψη του λιανικού εμπορίου. Στην Ισπανία, υπάρχει ένα πρόγραμμα ψηφιοποίησης λιανικής, που πραγματοποιείται ως ηλεκτρονική μάθηση, το οποίο θα μπορούσε ενδεχομένως να επιτρέψει την εξ αποστάσεως συμμετοχή των ΑμεΑ, αντιμετωπίζοντας έτσι έμμεσα τη συμμετοχικότητα, καθώς και διάφορα προγράμματα εργασίας και κοινωνικής ένταξης, με στόχο την προώθηση της ένταξης. Συνολικά, η έρευνα αποκαλύπτει μια διαδεδομένη έλλειψη εξειδικευμένων προγραμμάτων κατάρτισης που επικεντρώνονται ειδικά στην ένταξη στον τομέα του λιανικού εμπορίου.
II. Δεξιότητες και συμπεριφορές
1. Σχετικά με την προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης, της αλληλεγγύης και της υποστήριξης μεταξύ των εργαζομένων.

2. Σχετικά με την εμπιστοσύνη των δεξιοτήτων και τεχνικών επικοινωνίας για την υποβοήθηση των ΑμεΑ

3. Σχετικά με τις προληπτικές συμπεριφορές για την εξυπηρέτηση των ΑμεΑ

Η πλειοψηφία των εμπόρων λιανικής πώλησης (37%) δήλωσε ότι έχει παρατηρήσει περιστασιακά συναδέλφους να εμπλέκονται σε προληπτικές συμπεριφορές, όπως η παροχή βοήθειας, η χρήση διαθέσιμων βοηθημάτων ή η προσαρμογή μεθόδων επικοινωνίας, για να φιλοξενήσουν άτομα με βαρήκοες, οπτικές ή σωματικές αναπηρίες σε περιβάλλοντα λιανικής, ακολουθούμενη από το 30% από αυτούς που σπάνια έχουν παρατηρήσει αυτές τις συμπεριφορές. Από την άλλη, μόνο το 7% των λιανοπωλητών έχουν παρατηρήσει πολύ συχνά τέτοιες συμπεριφορές σε χώρους εργασίας λιανικής πώλησης και μόνο το 9% δεν έχουν παρατηρήσει ποτέ τέτοιες συμπεριφορές μεταξύ συναδέλφων.
Όσον αφορά τις πληροφορίες σχετικά με συγκεκριμένες κρίσιμες συμπεριφορές για τους λιανοπωλητές που θα χρησιμοποιηθούν για να φιλοξενήσουν την απασχόληση ατόμων με αναπηρία από την Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ισπανία, εκφράστηκαν διάφορες αντιλήψεις. Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα, ο σεβασμός, η εκπαίδευση και οι προσαρμογές των υποδομών θεωρούνται καίριας σημασίας και απαραίτητες για τη διευκόλυνση της καθημερινότητας αυτών των ανθρώπων. Επιπλέον, η εκπαίδευση του προσωπικού λιανικής θεωρείται εξίσου σημαντική για την προώθηση ενός υποστηρικτικού και χωρίς αποκλεισμούς εργασιακού περιβάλλοντος λιανικής για τους εργαζόμενους με αναπηρίες. Στη Γαλλία, αναφέρθηκαν προσαρμογές στους χώρους εργασίας λιανικής πώλησης, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης Braille, του επανασχεδιασμού χώρων για να καταστούν ασφαλείς οι διάδρομοι αγορών, της κατασκευής ραμπών προσβασιμότητας και ανελκυστήρων και της τοποθέτησης ραφιών στο επίπεδο των αναπηρικών αμαξιδίων, μεταξύ άλλων. Η κατάρτιση των εμπόρων λιανικής πώλησης για την κατανόηση διαφόρων αναπηριών και την εκμάθηση της νοηματικής γλώσσας θεωρείται επίσης κρίσιμη πτυχή της ένταξης. Επιπλέον, πρόσθετες προτάσεις περιλαμβάνουν την προσέλκυση εξωτερικών εμπειρογνωμόνων για την καθοδήγηση της σωστής συμπεριφοράς, την προσαρμογή των ρόλων εργασίας για την ελαχιστοποίηση της σωματικής προσπάθειας, την προώθηση της χρήσης ακουστικών βαρηκοΐας και τη δημιουργία ευέλικτων ωραρίων εργασίας. Στην Ισπανία, η ομαδική εργασία, η δημιουργικότητα, καθώς και η προσωπική και κοινωνική ικανότητα μεταξύ των λιανοπωλητών επισημαίνονται και προωθούνται μέσω της εκπαίδευσης για τη βέλτιστη προσφορά ευκαιριών ένταξης. Ως αποτέλεσμα, ένα κοινό έδαφος σε όλες τις χώρες είναι η έμφαση στη σημασία της κατάρτισης, της εκπαίδευσης και των προσαρμογών των υποδομών όταν στοχεύουμε στη δημιουργία χώρων εργασίας λιανικής χωρίς αποκλεισμούς.
4. Σχετικά με την συμβολή εξωτερικών παροχών στην υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία

5. Σχετικά με την ενσωμάτωση των ΑμεΑ
Όσον αφορά την ανταλλαγή εμπειριών επιτυχούς ενσωμάτωσης των ατόμων με αναπηρία στους χώρους εργασίας του λιανικού εμπορίου, αρχικά στην Ελλάδα, υποδεικνύεται έλλειψη επιτυχημένων προσπαθειών ενσωμάτωσης από τους λιανοπωλητές, γεγονός που υποδηλώνει ότι ακόμη και αν υπάρχει ευαισθητοποίηση και διευκολύνσεις για ένταξη, η εφαρμογή της είναι αραιή. Στη Γαλλία, οι επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου έχουν ενσωματώσει άτομα με αναπηρία, παρέχοντας παραδείγματα λιανοπωλητή με σωματικές αναπηρίες που χρησιμοποιεί εξειδικευμένο σύστημα ολοκλήρωσης αγοράς, λιανοπωλητή με προβλήματα ακοής που χρησιμοποιεί καθορισμένη πινακίδα και σύστημα φωτισμού για σκοπούς επικοινωνίας, καθώς και προσαρμογές στους σταθμούς εργασίας και τις ώρες εργασίας. Επιπλέον, αναφέρεται ότι οι μεγαλύτερες εταιρείες είναι νομικά υποχρεωμένες να προσλαμβάνουν ένα ορισμένο ποσοστό ΑμεΑ, γεγονός που οδήγησε στην ανάγκη κατάλληλης φιλοξενίας και υποστήριξής τους. Παρά τις προκλήσεις αυτές, ορισμένες γαλλικές επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις ή δεν μπορούν να απασχολήσουν άτομα με ακουστικά, οπτικά ή κινητικά προβλήματα, γεγονός που καταδεικνύει την επιμονή αυτών των εμποδίων. Τέλος, στην Ισπανία, υπάρχει παρόμοιο τοπίο, με τις προσπάθειες ενσωμάτωσης, συμπεριλαμβανομένων των αξιολογήσεων προσβασιμότητας στον χώρο εργασίας και των προληπτικών διαδικασιών για την ομαλή ένταξη των νεοσύλλεκτων.
6. Σχετικά με τη διαδικασία πρόσληψης


Τέλος, στην ερώτηση «Υπάρχει δομημένη αξιολόγηση στη διαδικασία πρόσληψής σας για την αξιολόγηση των επικοινωνιακών δεξιοτήτων των υποψηφίων με αναπηρία;» δόθηκαν οι ακόλουθες απαντήσεις:

III. Εργασιακή εμπειρία
1. Διαδικασία πρόσληψης

Οι μισοί από τους λιανοπωλητές που συμμετείχαν στην έρευνα (50%) δεν γνωρίζουν εάν υπάρχει προτίμηση στη διαδικασία πρόσληψης των εταιρειών τους για υποψηφίους με αναπηρία που έχουν εμπειρία στην εξυπηρέτηση πελατών, ειδικά στον τομέα του λιανικού εμπορίου, ενώ μόνο το 13% από αυτούς πιστεύουν ότι η διαδικασία πρόσληψης των εταιρειών τους ευνοεί αυτούς τους υποψηφίους.
Όσον αφορά τις πληροφορίες σχετικά με τις προσαρμογές που θα μπορούσαν να γίνουν για τη διευκόλυνση της διαδικασίας πρόσληψης των ατόμων με αναπηρία, επισημαίνεται η συλλογική ανάγκη για πιο συμπεριληπτικές πρακτικές πρόσληψης και εργασιακά περιβάλλοντα για αυτούς τους ανθρώπους. Σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες, το κοινό έδαφος έγκειται στην ανάγκη ευαισθητοποίησης των εμπόρων λιανικής, τόσο των εργοδοτών όσο και των εργαζομένων, σχετικά με τις μοναδικές ανάγκες και συνεισφορές των ΑμεΑ. Τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Γαλλία, η προσαρμογή των διαδικασιών συνέντευξης και εξέτασης για την κάλυψη της ποικιλίας των αναπηριών και η αξιοποίηση των δυνατοτήτων των προγραμμάτων κατάρτισης για την ενίσχυση των δεξιοτήτων και της απασχολησιμότητας για τα άτομα με αναπηρία θεωρούνται σημαντικά, ενώ η χρηματοδότηση φαίνεται επίσης να είναι αναγκαία για την απόκτηση του απαραίτητου εξοπλισμού για την παροχή κινήτρων για την πρόσληψή τους. Λαμβάνεται επίσης υπόψη η ανάγκη για προληπτικά μέτρα για καλύτερη κατανόηση, επικοινωνία και προετοιμασία για την υποστήριξη της ένταξης και της ένταξης. Τέλος, στην Ισπανία, προτείνεται η δημιουργία ενός εγχειριδίου ή ενός ιστότοπου για την επεξήγηση και την καθοδήγηση των προσαρμογών των προσλήψεων, εστιάζοντας στην προώθηση της προσβασιμότητας στις αγγελίες εργασίας. Επίσης, γίνεται έκκληση για πρακτικά εργαλεία και πόρους για τη διευκόλυνση αυτών των προσαρμογών. Συνολικά, το γενικό μήνυμα είναι ότι υπάρχει κρίσιμη ανάγκη να ενισχυθεί η συμμετοχικότητα των διαδικασιών πρόσληψης για την αντιμετώπιση των ποικίλων αναγκών των ΑμεΑ.
2. Δραστηριότητες για την προώθηση της ευαισθητοποίησης και της κατανόησης της ένταξης των ατόμων με αναπηρία στο χώρο εργασίας

3. Ευκαιρίες επαγγελματικής εξέλιξης

4. Σύνδεση του επαγγελματικού προσανατολισμού ατόμων με αναπηρία με το εκπαιδευτικό και επαγγελματικό τους υπόβαθρο


5. Βελτιώσεις και μέτρα για την αναβάθμιση της εργασιακής εμπειρίας των ατόμων με αναπηρία.
Υπάρχει κοινό έδαφος μεταξύ των λιανοπωλητών από τη Γαλλία, την Ελλάδα και την Ισπανία σχετικά με τρόπους βελτίωσης των εργασιακών εμπειριών για τα άτομα με αναπηρία. Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα, η εστίαση είναι στην πρόσληψη αυτών των ανθρώπων, παρέχοντας παράλληλα εκπαίδευση προσαρμοσμένη στην ενίσχυση της συμμετοχικότητας σε όλους τους λιανοπωλητές. Στη Γαλλία, η πρακτική άσκηση, οι οδηγοί χορηγών, η προσαρμοσμένη κατάρτιση, ο προσαρμοσμένος εξοπλισμός, οι ευέλικτες συνθήκες εργασίας και η συνεχής αξιολόγηση είναι μεταξύ των προτάσεων που έγιναν. Τέλος, στην Ισπανία, αναφέρθηκαν η κατάρτιση, η φυσική προσβασιμότητα, η δημιουργία δικτύου υποστήριξης εργαζομένων και τεχνολογικά καταλύματα, όπως αναγνώστες οθόνης και συστήματα βρόχου ακοής. Συνολικά, τονίστηκε η σημασία της κατάρτισης και της προσβασιμότητας σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες.
6. Προώθηση της διαφορετικότητας και της ένταξης στον επαγγελματικό χώρο
Όσον αφορά την προώθηση της διαφορετικότητας και της συμπερίληψης στους χώρους εργασίας του λιανικού εμπορίου, αρχικά στην Ελλάδα, άτομα με προβλήματα ακοής, όρασης ή σωματικής αναπηρίας θεωρούνται πρότυπα και κίνητρα, υποδεικνύοντας ότι η αναπηρία τους δεν περιορίζει τη συνεισφορά τους. Στη Γαλλία, οι λιανοπωλητές εξετάζουν το ενδεχόμενο ενσωμάτωσης των ΑμεΑ στους χώρους εργασίας τους για να επιτρέψουν την προώθηση του ανοικτού πνεύματος, της ανοχής και της συμμετοχικότητας, καθώς και να βελτιώσουν την εικόνα των εταιρειών τους στο ευρύ κοινό. Επισημαίνουν επίσης ότι οι πρακτικές χωρίς αποκλεισμούς θα μπορούσαν να ενισχυθούν μέσω κυβερνητικής στήριξης. Στην Ισπανία, οι λιανοπωλητές τονίζουν τα οφέλη της χρήσης ατόμων με αναπηρίες για να χρησιμεύσουν ως πρότυπα, υποστηρικτές και εκπαιδευτικοί σχετικά με την αμφισβήτηση των στερεοτύπων και την έμπνευση της καινοτομίας, υπογραμμίζοντας επίσης τη σημασία της συνεργασίας και της αμοιβαίας κατανόησης για να γίνει ένα εργασιακό περιβάλλον συνολικά υγιέστερο.
Συνολικά, ενώ και οι τρεις χώρες αναγνωρίζουν τον θετικό αντίκτυπο των ΑμεΑ στη διαφορετικότητα και την ένταξη στον χώρο εργασίας, η Ελλάδα επικεντρώνεται στην έμπνευση, η Γαλλία στα κοινωνικά και εταιρικά οφέλη και η Ισπανία στην εκπροσώπηση και την επιρροή πολιτικής.
7. Θετικές εμπειρίες ή προκλήσεις που σχετίζονται με την ενσωμάτωση των ΑμεΑ
Όσον αφορά την ανταλλαγή εμπειριών και προκλήσεων που σχετίζονται με την ενσωμάτωση των ΑμεΑ στους χώρους εργασίας του λιανικού εμπορίου, αρχικά στην Ελλάδα, παρά την αναγνώριση των πολύτιμων δεξιοτήτων τους, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις που σχετίζονται με την ανεπαρκή εκπαίδευση, την έλλειψη προσβασιμότητας και την απροθυμία των πελατών. Στη Γαλλία, αφενός, υπάρχουν θετικές εμπειρίες που περιλαμβάνουν ομαδική εργασία και υποστήριξη από συναδέλφους, αφετέρου, υπάρχουν επίμονες προκλήσεις όπως ανεπαρκείς εγκαταστάσεις. Τέλος, στην Ισπανία, αναφέρθηκε η επιτυχής ένταξη ενός ατόμου με σωματική αναπηρία και τα αρχικά εμπόδια επικοινωνίας ενός ατόμου με προβλήματα ακοής. Η ανάγκη για προληπτικά μέτρα, όπως η κατάρτιση, η βελτίωση των υποδομών και η προώθηση υποστηρικτικών και χωρίς αποκλεισμούς περιβαλλόντων, θεωρούνται ύψιστης σημασίας για την επιτυχή ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρίες στους χώρους εργασίας λιανικής.
8. Εξειδικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα σε ομάδες λιανικού εμπορίου για την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία

Αυτές οι γνώσεις μπορούν να εμπλουτιστούν με πρόσθετες πληροφορίες που ελήφθησαν από εκπαιδευτές ΕΕΚ και μέλη του προσωπικού του Εμπορικού Επιμελητηρίου που ερωτήθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας, οι οποίοι μοιράστηκαν επίσης τις θετικές ή προκλητικές εμπειρίες τους σχετικά με τη συμμετοχή και την ένταξη των ατόμων με αναπηρίες στις εργασιακές δραστηριότητες. Πιο συγκεκριμένα, επισημάνθηκε σε όλες τις χώρες η ανάγκη για καλύτερη προσβασιμότητα, ένταξη και υποστήριξη σε εκπαιδευτικά και εργασιακά περιβάλλοντα, ενώ επισημάνθηκαν επίσης χρήσιμες πρωτοβουλίες όπως διαδραστικά εργαστήρια και προσαρμοσμένες μέθοδοι διδασκαλίας (π.χ. υπότιτλοι, γραφή Braille). Αναφέρθηκε επίσης η σημασία των συστημικών αλλαγών για την παροχή ίσων ευκαιριών και προγραμμάτων κατάρτισης που επικεντρώνονται στις μαλακές δεξιότητες και την απασχολησιμότητα των ατόμων με αναπηρία.
9. Πολιτικές που αφορούν την ένταξη και στέγαση των ατόμων με αναπηρία

IV. Προκλήσεις, προοπτικές και προτάσεις
1. Αισιοδοξία σχετικά με την πιθανότητα ενίσχυσης της συμμετοχικότητας στον κλάδο του λιανικού εμπορίου

2. Αποτελεσματικές πρακτικές για την αντιμετώπιση των προκλήσεων με την συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία

3. Προκλήσεις που αντιμετωπίζει μια εταιρεία ή ένας πάροχος Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΚ)
Από εκπαιδευτική άποψη, οι εκπαιδευτές ΕΕΚ και τα μέλη του προσωπικού του Εμπορικού Επιμελητηρίου τονίζουν το σημαντικό ζήτημα της αποδοχής των ατόμων με αναπηρία καθώς και την έλλειψη ευαισθητοποίησης και κατανόησης μεταξύ των μελών του εργατικού δυναμικού του λιανικού εμπορίου. Οι ανεπαρκείς οικονομικοί πόροι αναγνωρίζονται επίσης ως σημαντικό εμπόδιο στη συμμετοχικότητα, διότι εμποδίζουν την απόκτηση του απαραίτητου εξοπλισμού και την αναβάθμιση των υποδομών. Οι εκπαιδευτές ΕΕΚ επισημαίνουν την ανάγκη για συνεχή μάθηση και προσαρμοστικότητα, τόσο για τους ίδιους όσο και για τα ΑμεΑ, ζητώντας προγράμματα καθοδήγησης και κρατική υποστήριξη για τη διευκόλυνση της επιτυχούς ένταξης. Η προώθηση μιας κουλτούρας αποδοχής, η μετατόπιση της νοοτροπίας προς την ποικιλομορφία και την ένταξη και οι αντίστοιχες επενδύσεις θεωρούνται εξαιρετικά σημαντικές για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος χωρίς αποκλεισμούς. Τέλος, αναφέρονται σημαντικά κενά γνώσης σχετικά με τις ανάγκες των ΑμεΑ μεταξύ των εργαζομένων σε εταιρείες λιανικού εμπορίου, ενώ πολλές εγκαταστάσεις δεν είναι προσαρμοσμένες για να φιλοξενήσουν αυτά τα άτομα. Υπάρχει επίσης έλλειψη ενσυναίσθησης και κατανόησης των καθημερινών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα άτομα κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.
4. Προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία



5. Γενική αντίληψη στην ενσωμάτωση ατόμων με αναπηρία
Σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, η γενική αντίληψη της συμπερίληψης των ΑμεΑ στους χώρους εργασίας λιανικής από την αρχή της πανδημίας COVID-19 ποικίλλει. Στην Ελλάδα, η αντίληψη δεν έχει εξελιχθεί σημαντικά καθώς δεν έχουν παρατηρηθεί αξιοσημείωτες αλλαγές. Στη Γαλλία, υπάρχουν ανάμεικτες αντιλήψεις· ορισμένοι λιανοπωλητές δεν έχουν παρατηρήσει ή δεν είναι σίγουροι για συγκεκριμένες αλλαγές, ενώ άλλοι παρατήρησαν αυξημένη ευαισθητοποίηση και περισσότερες συζητήσεις σχετικά με την ένταξη, γεγονός που οδήγησε σε μεγαλύτερη αναγνώριση της ανάγκης για βελτιωμένη ενσωμάτωση και συγκεκριμένες δράσεις για να καταστούν τα περιβάλλοντα λιανικής πώλησης πιο προσβάσιμα και χωρίς αποκλεισμούς. Τέλος, στην Ισπανία, αν και ορισμένοι λιανοπωλητές πιστεύουν επίσης ότι η κατάσταση δεν έχει αλλάξει, έχει παρατηρηθεί μια θετική αλλαγή που περιλαμβάνει αυξημένη ευαισθητοποίηση και προσπάθειες για την κάλυψη των ποικίλων αναγκών των ατόμων με αναπηρία στον τομέα του λιανικού εμπορίου.
6. Στρατηγικές για την ενίσχυση της πρόσβασης για τα άτομα με αναπηρία

7. Τεχνολογικοί πόροι ή ειδικά εργαλεία

Όσον αφορά το κατά πόσον οι τεχνολογικοί πόροι ή συγκεκριμένα εργαλεία θα ήταν επωφελή ή όχι με στόχο την υποστήριξη του έργου των ΑμεΑ, το 82% των εμπόρων λιανικής βλέπει οφέλη από τη χρήση τους, ενώ μόνο το 5% από αυτούς δεν το βλέπει και το 13% δεν είναι σίγουρο για αυτό.
Τέλος, επισημάνθηκαν οι πληροφορίες που ελήφθησαν και οι προτάσεις από τη Γαλλία, την Ελλάδα και την Ισπανία σχετικά με το κατά πόσον οι τεχνολογικοί πόροι ή συγκεκριμένα διαδικτυακά εργαλεία θα ήταν επωφελή για την υποστήριξη της εργασιακής διαδικασίας ή της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης για τα άτομα με αναπηρία. Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα, τονίστηκε η ανάγκη για ειδικά τεχνολογικά εργαλεία, όπως αναγνώστες οθόνης και οθόνες Braille για άτομα με προβλήματα όρασης, λεζάντες για άτομα με προβλήματα ακοής και προσαρμοστικό υλικό για άτομα με κινητικά προβλήματα, καθώς και η σημασία της αύξησης της προσβασιμότητας σε εκπαιδευτικό υλικό με τη χρήση ηχογραφήσεων, βίντεο με λεζάντες κ.λπ. Παρά τη γενική ευαισθητοποίηση σχετικά με αυτές τις τεχνολογίες, εξακολουθούν να υπάρχουν κενά γνώσης, διάδοσης και κατάρτισης, ενώ τα κονδύλια της ΕΕ θα είναι ευπρόσδεκτα για την ενίσχυση της συμμετοχικότητας. Παρόμοια κατάσταση εντοπίζεται στη Γαλλία, αναγνωρίζοντας ότι πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά όσον αφορά την πρόσβαση, την κατάρτιση και την ευαισθητοποίηση. Τέλος, στην Ισπανία, η πανδημία COVID-19 βοήθησε να επισημανθεί η σημασία της τεχνολογίας για την ενίσχυση της παραγωγικότητας και της ένταξης όταν υπάρχουν περιορισμοί στη φυσική κινητικότητα. Η χρήση του Microsoft Office 365, των εργαλείων που βασίζονται στο cloud, του blockchain και των Big Data θεωρούνται βασικοί πόροι για την προώθηση της παγκόσμιας συμμετοχής, συμπεριλαμβανομένων των ΑμεΑ, καθώς και για την εξισορρόπηση των οφελών των τεχνολογικών εξελίξεων μεταξύ των εταιρειών λιανικής πώλησης και του εργατικού δυναμικού, διασφαλίζοντας ότι δεν θα απαιτηθεί υπερβολικό κόστος από τις επιχειρήσεις λιανικής για την εφαρμογή στοιχείων προσβασιμότητας.
V. Συμπεράσματα
Διαδικασίες σε χώρους εργασίας
Παρά τη συνολική ανεπάρκεια που εντοπίστηκε, καθώς σχεδόν οι μισοί λιανοπωλητές (49%) αποκάλυψαν έλλειψη ειδικών ρυθμίσεων ή τεχνολογιών για τη βελτίωση της προσβασιμότητας, είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι αναγνωρίζεται η ανάγκη για προσαρμογές για την ενίσχυση της ένταξης στον χώρο εργασίας, αναφέροντας υφιστάμενα μέτρα που επισημαίνουν μια ποικιλία καταλυμάτων, όπως πινακίδες braille, φωνητικές εντολές και φυσικές προσαρμογές όπως ράμπες και ρυθμιζόμενα γραφεία, υποδεικνύοντας έτσι μια δέσμευση για συμμετοχικότητα. Επιπλέον, οι έμποροι λιανικής προτείνουν την αύξηση της προσβασιμότητας και της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία μέσω της προώθησης περιβαλλόντων χωρίς αποκλεισμούς και της δημιουργίας προγραμμάτων κατάρτισης που προωθούν την κατανόηση και την υποστήριξη των αναπηριών. Σε αυτό το πνεύμα, τονίζεται η ανάγκη για πολιτιστικές μετατοπίσεις προς την αποδοχή και την ευαισθητοποίηση, καθώς και η σημασία των εκστρατειών ευαισθητοποίησης και της κατάρτισης.
Όσον αφορά την ευημερία των ΑμεΑ στους χώρους εργασίας, μια μικρή πλειοψηφία των εμπόρων λιανικής δείχνουν μέτριες προσπάθειες για την υποστήριξή της, με σχεδόν ίση κατανομή μεταξύ εκείνων που αναφέρουν υψηλά και χαμηλά επίπεδα υποστήριξης. Δεξιότητες όπως η ενσυναίσθηση, η ευαισθητοποίηση και η αποδοχή θεωρούνται ουσιώδης σημασίας, μαζί με τις φυσικές προσαρμογές και τις ευέλικτες συνθήκες εργασίας.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, μόνο το 33% των εμπόρων λιανικής πιστεύουν ότι οι εταιρείες τους είναι πολύ ή εξαιρετικά ενθαρρυντικές προς άτομα με αναπηρία όσον αφορά την υποβολή αιτήσεων για θέσεις εργασίας, ενώ δεν είναι ούτε προληπτικές. Η παροχή πληροφοριών σχετικά με την προσβασιμότητα και την προσαρμοστικότητα του χώρου εργασίας θεωρείται γενικά μέτρια, με σημαντικά τμήματα των εμπόρων λιανικής πώλησης να την αξιολογούν χαμηλά. Οι ορθές πρακτικές που αναφέρθηκαν επικεντρώνονται περισσότερο στις βασικές υποδομές και τις πρακτικές τεχνολογικές λύσεις.
Τέλος, τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ένα σημαντικό κενό στην προσφορά ειδικής κατάρτισης ή κατευθυντήριων γραμμών για την παροχή βοήθειας σε άτομα με αναπηρία, καθώς σχεδόν 8 στους 10 λιανοπωλητές δήλωσαν ότι δεν έχουν λάβει καμία. Συνολικά, ενώ αναγνωρίζεται η ανάγκη για πρακτικές χωρίς αποκλεισμούς και υπάρχουν ορισμένες ορθές πρακτικές, υπάρχει εκτεταμένη έλλειψη δομημένων προσεγγίσεων και προγραμμάτων κατάρτισης αφιερωμένων στην προώθηση της συμμετοχικότητας για τα άτομα με αναπηρία στον τομέα του λιανικού εμπορίου.
Δεξιότητες και Συμπεριφορές
Μια άλλη κρίσιμη πτυχή της συμμετοχικότητας είναι η εμπιστοσύνη των λιανοπωλητών στις δεξιότητες και τις τεχνικές επικοινωνίας για να βοηθήσουν άτομα με προβλήματα ακοής, όρασης ή σωματικής αναπηρίας, με σχεδόν 3 στους 10 από αυτούς να εκφράζουν μέτρια εμπιστοσύνη και ένα συνδυασμένο 23% να εκφράζει πολύ ή ακραία εμπιστοσύνη κατά την επικοινωνία. Ωστόσο, το 21% από αυτούς εξακολουθούν να στερούνται πλήρους εμπιστοσύνης, υποδεικνύοντας την ανάγκη να επικεντρωθούν στην ενίσχυση συγκεκριμένων δεξιοτήτων και τεχνικών επικοινωνίας, τονίζοντας τη σημασία της προσβασιμότητας, της υποστήριξης, των διαπροσωπικών δεξιοτήτων και της μη λεκτικής επικοινωνίας.
Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες προληπτικές συμπεριφορές για την αντιμετώπιση των ατόμων με αναπηρία, καθώς μόνο το 7% των εμπόρων λιανικής πώλησης τις παρατηρούν συχνά, ενώ το 37% τις παρατηρεί περιστασιακά και το 30% σπάνια, υποδεικνύοντας επίσης την ανάγκη λήψης πιο συνεπών και εκτεταμένων προληπτικών μέτρων. Η σημασία του σεβασμού, της κατάρτισης και των προσαρμογών των υποδομών τονίζεται επίσης σε όλες τις χώρες. Όσον αφορά την εξωτερική υποστήριξη από ΜΚΟ ή άλλους οργανισμούς, είναι ιδιαίτερα ελλιπής, καθώς το 57% των εμπόρων λιανικής πώλησης δεν παρατήρησαν καμία συμμετοχή σε αυτές και το 35% δεν γνωρίζουν αυτή την υποστήριξη. Τέλος, όσον αφορά την ενσωμάτωση των ΑμεΑ στους χώρους εργασίας, στην Ελλάδα γίνονται λίγες επιτυχημένες προσπάθειες ένταξης, ενώ στη Γαλλία και την Ισπανία η κατάσταση είναι καλύτερη παρά τις επίμονες προκλήσεις.
Όσον αφορά τη διαδικασία πρόσληψης των ατόμων με αναπηρία στον τομέα του λιανικού εμπορίου, πολλοί λιανοπωλητές φαίνεται να μην γνωρίζουν συγκεκριμένες αξιολογήσεις για τη μέτρηση της προσαρμοστικότητας (39%) ή να επιβεβαιώσουν την ανυπαρξία τους (34%). Ωστόσο, πολλοί από αυτούς (47%) συμφωνούν ότι υπάρχει ανάγκη για προκαθορισμένα κριτήρια για την αξιολόγηση των συνεργατικών ικανοτήτων των ΑμεΑ όταν είναι υποψήφιοι για εργασία. Απαιτείται επίσης μια δομημένη αξιολόγηση των δεξιοτήτων επικοινωνίας, καθώς είτε απουσιάζει είτε είναι άγνωστη στο 87% των εμπόρων λιανικής, υποδεικνύοντας σημαντικά περιθώρια βελτίωσης των πρακτικών πρόσληψης για τη διασφάλιση της ένταξης.
Συνολικά, παρά τις θετικές πρακτικές και την ευαισθητοποίηση, υπάρχουν σημαντικά κενά στην επικοινωνία, τις προληπτικές συμπεριφορές και την εξωτερική υποστήριξη, καθώς και στις διαδικασίες πρόσληψης που απαιτούν ολοκληρωμένη ανταπόκριση για την αντιμετώπισή τους και, κατά συνέπεια, την προώθηση ενός πιο περιεκτικού και υποστηρικτικού εργασιακού περιβάλλοντος λιανικής για άτομα με προβλήματα ακοής, όρασης ή σωματικής αναπηρίας.
Εργασιακές εμπειρίες
Υπάρχει επίσης ανεπαρκής ευαισθητοποίηση και κατανόηση της ένταξης των ατόμων με αναπηρία στους χώρους εργασίας, καθώς οι περισσότεροι λιανοπωλητές παραδέχονται ότι οι εταιρείες τους σπάνια ή περιστασιακά προωθούν τέτοιες δραστηριότητες, προκαλώντας ενδεχομένως δυσαρέσκεια μεταξύ των ατόμων με αναπηρία όσον αφορά τις ευκαιρίες επαγγελματικής τους εξέλιξης.
Προκλήσεις υπάρχουν επίσης όσον αφορά την ευθυγράμμιση των ρόλων εργασίας με το εκπαιδευτικό και επαγγελματικό υπόβαθρο των ατόμων με βαρήκοες, οπτικές ή κινητικές αναπηρίες, καθώς σημαντικό μέρος των εμπόρων λιανικής σημείωσε την ευθυγράμμιση μόνο σε μέτριο επίπεδο, ενώ πολλοί αναγνώρισαν την έλλειψη επαρκών πόρων και υποστήριξης για τη βελτίωση της συνολικής εργασιακής εμπειρίας των ατόμων με αναπηρία. Έτσι, για να ενισχυθούν οι συνολικές εργασιακές εμπειρίες των ΑμεΑ, κοινές προτάσεις σε όλη την Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ισπανία περιλαμβάνουν προσαρμοσμένη κατάρτιση, πρακτική άσκηση, ευέλικτες συνθήκες εργασίας και βελτιωμένη φυσική προσβασιμότητα. Η συνεχής αξιολόγηση και υποστήριξη, μαζί με τις τεχνολογικές προσαρμογές όπως οι αναγνώστες οθόνης και τα συστήματα βρόχου ακοής, θεωρούνται επίσης σημαντικές.
Η προώθηση της διαφορετικότητας και της ένταξης αναγνωρίζεται ως επωφελής για τις επιχειρήσεις λιανικής πώλησης και την κοινωνία, καθώς τα άτομα με αναπηρία μπορούν να θεωρηθούν πρότυπα, ενώ αμφισβητούν τα στερεότυπα και εμπνέουν την καινοτομία. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις για τα άτομα με αναπηρία που σχετίζονται με την ανεπαρκή κατάρτιση, τα ζητήματα προσβασιμότητας και την απροθυμία των πελατών.
Τέλος, υποστηρίζονται ευρέως εξειδικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα για ομάδες λιανικού εμπορίου, καθώς οι περισσότεροι λιανέμποροι πιστεύουν στη συμβολή τους στην αποτελεσματική προώθηση και υποστήριξη της εργασιακής εμπειρίας των ΑμεΑ, ωστόσο, αναφέρεται ότι πολλές επιχειρήσεις λιανικής στερούνται συγκεκριμένων πολιτικών για την ένταξη και τη στέγαση των ατόμων με αναπηρία.
Συνολικά, παρά τα θετικά βήματα προς την ένταξη, εξακολουθούν να απαιτούνται συστημικές αλλαγές και ισχυρότερη δέσμευση για συμμετοχικότητα ως βασικά στοιχεία ενός υποστηρικτικού και δίκαιου εργασιακού περιβάλλοντος για τα άτομα με αναπηρία.
Προκλήσεις, προοπτικές και προτάσεις
Επισημαίνεται ότι οι εταιρείες λιανικού εμπορίου αντιμετωπίζουν πολλαπλές προκλήσεις στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν εργασιακά περιβάλλοντα χωρίς αποκλεισμούς, όπως θέματα επικοινωνίας, προσβασιμότητας, αποδοχής και εξοπλισμού. Υπάρχει ακόμη και έλλειψη βασικών χαρακτηριστικών προσβασιμότητας, όπως ράμπες και ανελκυστήρες, εξειδικευμένος εξοπλισμός για αισθητηριακές αναπηρίες και επαρκής εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση μεταξύ των λιανοπωλητών. Μια περαιτέρω επιπλοκή αυτής της κατάστασης προέρχεται από τις τρέχουσες κοινωνικές στάσεις και την ανάγκη ευαισθητοποίησης για την καταπολέμηση των στερεοτύπων αναπηρίας. Επιπλέον, υπάρχουν οικονομικοί περιορισμοί που εμποδίζουν την απόκτηση του απαραίτητου εξοπλισμού και τις συνολικές προσαρμογές των υποδομών. Στην πραγματικότητα, τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την κατάρτιση και το εργασιακό περιβάλλον λόγω διαφόρων ελλειμμάτων, έλλειψη προσβάσιμου υλικού μελέτης, διερμηνέων νοηματικής γλώσσας και εμποδίων επικοινωνίας για άτομα με προβλήματα ακοής, ανεπαρκή εργαλεία ανάγνωσης οθόνης και περιγραφές οπτικού περιεχομένου για άτομα με προβλήματα όρασης, καθώς και εμπόδια φυσικής προσβασιμότητας και έλλειψη εκπαιδευμένου προσωπικού για άτομα με προβλήματα όρασης. Τέλος, μετά την πανδημία COVID-19, αναφέρεται μια γενικά θετική στροφή προς τη συμμετοχικότητα και την αυξημένη ευαισθητοποίηση σχετικά με αυτήν.
Όσον αφορά τις στρατηγικές που πρέπει να εφαρμοστούν για την ενίσχυση της προσβασιμότητας, η παροχή πόρων Braille και απτικών πόρων, υλικών συμβατών με προγράμματα ανάγνωσης οθόνης, ακουστικών περιγραφών και διασφάλισης φυσικής προσβασιμότητας είναι μεταξύ των κυριότερων. Οι τεχνολογικοί πόροι θεωρούνται επίσης συντριπτικά επωφελείς, αναφέροντας συγκεκριμένα εργαλεία όπως προγράμματα ανάγνωσης οθόνης, οθόνες Braille και προσαρμοστικό υλικό.
Εν κατακλείδι, παρά τη γενική ευαισθητοποίηση σχετικά με αυτές τις στρατηγικές και τεχνολογίες, εξακολουθούν να υπάρχουν κενά στη γνώση, τη διάδοση και την κατάρτιση σχετικά με τη συμμετοχικότητα. Τα πορίσματα της έρευνας καταδεικνύουν τον κρίσιμο ρόλο της τεχνολογίας στην προώθησή της και στην αύξηση της παραγωγικότητας, ιδίως στο πλαίσιο που διαμορφώθηκε μετά την πανδημία COVID-19, ενώ τα κονδύλια της ΕΕ και η κρατική στήριξη προτείνονται ως εναλλακτικές λύσεις για τη γεφύρωση αυτών των κενών και την προώθηση ενός εργασιακού περιβάλλοντος χωρίς αποκλεισμούς στον τομέα του λιανικού εμπορίου.